سیستمی بزرگ به نام «نرم‌افزار آزاد»

یا اجازه دهید یک عنوان فرعی دیگر هم بگذارم: «چرا نرم‌افزار آزاد خواه ناخواه به تعامل با حاکمیت نیاز دارد؟»

نرم‌افزار آزاد یک سیستم بزرگ است. سیستمی شامل مصرف‌کنندگان، توسعه‌دهندگان، شرکت‌ها، متخصصان اصناف مختلف و خود نرم‌افزارها که کم از یک سیستم پیچیده عریض و طویل ندارند!

حالا تصور کنید یک سیستم نیمه باز داریم. سیستم نیمه‌باز یعنی سیستمی که اصل تعامل را در درون خودش انجام می‌دهد اما برای بقا به  تعامل با بیرون خود هم نیاز دارد. یک سیستم پیچیده معمولا یک سیستم نیمه‌باز است.

حالا نکته آن‌جا است که «هر سیستم نیمه‌بازی برای بقا به تعامل با سیستم‌های اطراف خود نیاز دارد مگر نه در آن سیستم‌ها حل و حذف می‌شود».

به همین سادگی.

حالا برگردیم به دنیای نرم‌افزارهای آزاد/متن‌باز

نرم‌افزار و صنعت کامپیوتر به خودی خود یک سیستم پیچیده بسیار بزرگ است. حالا روی این سیستم خیلی پیچیده یک سیستم پیچیده دیگر هم بنا شده به نام «نرم‌افزارهای آزاد/متن‌باز» پر واضح است که این سیستم ناگزیر به تعامل و برخورد با سیستم‌های بزرگ دیگر - از جمله حاکمیت در معنای کلی خودش - است.

اما این تعامل باید چگونه باشد؟

اجازه دهید از دنیا یاد بگیریم:

در بیشتر نقاط دنیا رسم است که انجمن‌های نرم‌افزارهای آزاد/متن‌باز کار اصلی‌شان مطالبه و گیر دادن به حاکمیت است. در اروپا، هند، فرانسه، آلمان، ایتالیا و حتی کانادا و امریکا. جالب است که حتی در چین و ماچین هم همین رویه است!

اما مطالبه چی؟؟

مطالبه اصلی جامعه نرم‌افزار آزاد در اکثریت کشورها «شفافیت و آزادی رایانش و داده‌های عمومی» است. رایانش یا دادهٔ عمومی هم یعنی توان یا پردازش محاسباتی یا داده‌هایی که یا ذاتا متعلق به کل جامعه است (مثلا اطلاعات بوم‌شناختی یک کشور) یا چیزهایی است که با بودجه عمومی تهیه شده است. ممکن است برخی این جا اشکال کنند که «پس تکلیف مسائل امنیتی چه می‌شود؟» معمولا در کشورها قوانینی برای «خارج سازی از طبقه‌بندی» داریم که تمامی اسناد محرمانه و داده‌ها یا محاسبات محرمانه یا امنیتی پس از مدتی معیین در مالکیت عمومی قرار می‌گیرد.

پس نرم‌افزار  آزاد برای بقا ناگزیر به تعامل با چیزی به نام حاکمیت است و این تعامل در اصل بر مبنای طلب‌کاری و مطالبه‌گری است و نه چیز دیگری! حالا اگر حاکمیت حاضر به استفاده از نرم‌افزار  آزاد در راستای توسعه شفافیت بود - مشابه اتفاقاتی که آلمان، ایتالیا یا فرانسه افتاده - نرم‌افزار آزاد هم به حاکمیت کمک می‌کند تا شفاف‌تر شود. در غیر این صورت نرم‌افزار آزاد بنیان عملیاتی شفافیت در رایانش است. نمی‌تواند اساسا در خدمت عدم شفافیت باشد مگر آن که دیگر «نرم‌افزار آزاد نباشد».

عکس مقاله هم لوگوی کامل FSFe یا بنیاد نرم‌افزارهای آزاد اروپا است.

و السلام و علیکم

علیرضا فریدونی

نوزدهم تیر یک هزار و چهارصد و سه